Ο βηματοδότης είναι μία ηλεκτρονική συσκευή που χρησιμοποιείται για να αντικαταστήσει τη λειτουργία του φυσικού βηματοδότη της καρδιάς όταν η καρδιά έχει πολύ αργό καρδιακό ρυθμό.

Πιο συγκεκριμένα ο βηματοδότης είναι μια μικρή σε μέγεθος, τροφοδοτούμενη από μπαταρία ηλεκτρονική συσκευή που στέλνει ασθενή ηλεκτρικά ερεθίσματα στον καρδιακό μυ και έτσι προκαλεί τη σύσπασή του, δηλαδή επιτυγχάνεται ένας καρδιακός κτύπος. Ο βηματοδότης έχει περίπου το μέγεθος ενός μεταλλικού νομίσματος και αποτελείται από καλώδια, τα οποία μεταδίδουν τα ηλεκτρικά ερεθίσματα στην καρδιά, από τη γεννήτρια παλμών, η οποία παράγει τα ηλεκτρικά ερεθίσματα και από τη μπαταρία.

 Οι βηματοδότες μπορούν να τοποθετηθούν χειρουργικά μέσω μιας μικρής τομής στο στήθος (μόνιμος βηματοδότης) ή μπορούν να φορεθούν έξω από το σώμα (προσωρινός βηματοδότης) και να συνδέεται με την καρδιά μέσω ενός καλωδίου που είναι συνδεδεμένο διαμέσου μιας φλέβας του λαιμού. Οι προσωρινοί βηματοδότες χρησιμοποιούνται μόνο όταν ο ασθενής βρίσκεται στο νοσοκομείο.

Υπάρχουν διάφοροι τύποι των μόνιμων βηματοδοτών:

• Βηματοδότες σταθερού ρυθμού. Αυτού του είδους οι βηματοδότες εκπέμπουν ηλεκτρικά ερεθίσματα με ένα σταθερό ρυθμό, ανεξάρτητα από το επίπεδο δραστηριότητας του ασθενούς.
• Βηματοδότες μεταβαλλόμενου ρυθμού. Αυτού του είδους οι βηματοδότες ανταποκρίνονται στο επίπεδο δραστηριότητας του ασθενούς και μεταβάλλουν τον ρυθμό με τον οποίο στέλνουν τα ηλεκτρικά ερεθίσματα στην καρδιά.
• Βηματοδότες ενός θαλάμου. Αυτού του είδους οι βηματοδότες ελέγχουν μόνο τον κάτω θάλαμο (κοιλία) της καρδιάς.
• Βηματοδότες διπλού θαλάμου. Αυτού του είδους οι βηματοδότες ελέγχουν τον άνω θάλαμο (κόλπος) και τον κάτω θάλαμο (κοιλία) της καρδιάς.

Πολλές φορές ο βηματοδότης είναι ρυθμισμένος να ενεργοποιείται μόνο όταν ο καρδιακός ρυθμός πέφτει κάτω από ένα ορισμένο προκαθορισμένο όριο (λειτουργία κατά απαίτηση).

Η μπαταρία ενός μόνιμου βηματοδότη διαρκεί από 5 έως 15 χρόνια. Γιατρός θα πρέπει να παρακολουθεί τακτικά τον βηματοδότη για την ορθή λειτουργία του και να αντικατασταθεί η μπαταρία όταν απαιτείται.

Η χειρουργική επέμβαση που απαιτείται για την εμφύτευση μόνιμου βηματοδότη θεωρείται μικρή. Μπορεί να γίνει και με τοπική αναισθησία, δηλαδή ο ασθενής θα έχει τις αισθήσεις του.

Μια μικρή τομή γίνεται στο θωρακικό τοίχωμα. Οι αγωγοί του βηματοδότη καθοδηγούνται διαμέσου της τομής και μέσα από ένα μεγάλο αιμοφόρο αγγείο του θώρακα στην καρδιά. Χρησιμοποιώντας την ίδια τομή, δημιουργείται κάτω από το δέρμα ένας θύλακας που θα τοποθετηθεί η γεννήτρια ηλεκτρικών ερεθισμάτων. Στη συνέχεια τα καλώδια-αγωγοί συνδέονται με τη γεννήτρια ηλεκτρικών ερεθισμάτων. Η όλη διαδικασία διαρκεί περίπου 1 ώρα.

Αποτελέσματα της χειρουργική επέμβασης εμφύτευσης βηματοδότη
Είναι φυσιολογικό το χειρουργικό τραύμα της τομής στο θώρακα να είναι επίπονο και πρησμένο για λίγες ημέρες μετά τη επέμβαση. Αυτό συνήθως μπορεί να αντιμετωπιστεί με φαρμακευτική αγωγή. Η πληγή μπορεί επίσης να κοκκινίσει ελαφρώς για λίγες μέρες, αλλά εάν η ερυθρότητα της περιοχής διευρυνθεί, θα πρέπει να ενημερωθεί ο γιατρός. Όπως επίσης εάν η πληγή αρχίσει να αιμορραγεί, να εξέρχεται υγρό από το τραύμα, ν αανεβαίνει ο πυρετός ή να χειροτερεύει ο πόνος στην περιοχή του τραύματος από την επέμβαση.

Οι περισσότεροι ασθενείς μετά την εμφύτευση του βηματοδότη επιστρέφουν στο σπίτι τους την επόμενη μέρα. Συνήθως, ο ασθενής μπορεί να επιστρέψει στις κανονικές τους δραστηριότητες μετά από μερικές εβδομάδες. Για αρκετές εβδομάδες μετά την εμφύτευση του βηματοδότη, μπορεί να ζητηθεί ο ασθενής να μην σηκώνει το χέρι του πάνω από το ύψος του ώμου.

Οι οδηγίες ιατρικής παρακολούθησης για μόνιμο βηματοδότη περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:

• Πριν φύγει ο ασθενής από το νοσοκομείο (πριν δηλαδή του δοθεί εξιτήριο από το νοσοκομείο), θα διενεργηθεί μια πλήρης ιατρική αξιολόγηση με εξετάσεις όπως ακτινογραφίας θώρακος, ηλεκτροκαρδιογράφημα (EKG, ECG) και θα γίνει έλεγχος καλής λειτουργίας του βηματοδότη. Μία εβδομάδα έως 10 ημέρες μετά το εξιτήριο, η χειρουργική τομή θα πρέπει να εξεταστεί.
• 6 έως 8 εβδομάδες μετά την τοποθέτηση του βηματοδότη, θα πρέπει να γίνει πλήρης αξιολόγηση της υγείας του ασθενούς όπως και επανέλεγχος του βηματοδότη.
• 3 έως 6 μήνες μετά την τοποθέτηση του βηματοδότη θα πρέπει να εξεταστεί ο βηματοδότης από τον γιατρό είτε με επίσκεψη είτε εξ' αποστάσεως. Οι πληροφορίες για τον βηματοδότη μπορούν να αποσταλούν μέσω του τηλεφώνου στον υπολογιστή του γιατρού.
• Κάθε 1 έως 3 μήνες θα πρέπει να ελέγχεται ο βηματοδότης εξ' αποστάσεως μέσω του τηλέφωνου.
• Μία ή δύο φορές το χρόνο, θα πρέπει να επισκέπτεται ο ασθενής το γιατρό για να γίνεται μια πλήρης αξιολόγηση του βηματοδότη:
  • Αν η διάρκεια ζωής της μπαταρίας είναι χαμηλή, η μπαταρία θα πρέπει να αντικατασταθεί. (Αν και οι άνθρωποι αναφέρονται σε αυτή τη διαδικασία ως αλλαγή μπαταρίας του βηματοδότη, στην πραγματικότητα το σύνολο του βηματοδότη αντικαθίσταται, έτσι ώστε οι ασθενείς να μπορούν να επωφεληθούν από τα νέα κυκλώματα και όλα τα νέα χαρακτηριστικά που προστέθηκαν στους νεότερους βηματοδότες.) Πρόκειται για μια χειρουργική διαδικασία παρόμοια με την αρχική εμφύτευση, εκτός από το ότι η αλλαγή της μπαταρίας είναι πιο απλή διαδικασία αφού τα καλώδια - αγωγοί υπάρχουν ήδη. Οι μπαταρίες μπορεί να διαρκέσουν από 5 έως 15 έτη, ανάλογα με τον τύπο της συσκευής και της συχνότητας με την οποία χρησιμοποιείται η συσκευή.
  • Τα καλώδια-αγωγοί εξετάζονται πάντα, όταν η μπαταρία αντικαθίσταται. Αν λειτουργούν επαρκώς, ο νέος βηματοδότης μπορεί απλά να συνδεθεί με τα υπάρχοντα καλώδια. Ωστόσο, εάν υπάρχει κάποιο πρόβλημα με το σύστημα καλωδίων, θα αντικατασταθεί κατά την διάρκεια της επέμβασης αντικατάστασης του βηματοδότη.

Γιατί γίνεται η εμφύτευση βηματοδότη
Οι βηματοδότες χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της βραδυκαρδίας, δηλαδή για την αντιμετώπιση της πάθησης κατά την οποία η καρδιά χτυπά τόσο αργά που δεν αντλεί αρκετό αίμα και δεν καλύπτονται οι ανάγκες του σώματος, με αποτέλεσμα συμπτώματα όπως η λιποθυμία (συγκοπή).

Επίσης οι βηματοδότες χρησιμοποιούνται όταν η βραδυκαρδία αναμένεται να επιδεινωθεί και να προκαλέσει επιπλοκές. Εάν κάποιος ασθενής με βραδυκαρδία δεν έχει συμπτώματα, οι βηματοδότες χρησιμοποιούνται μόνο όταν ο γιατρός βρίσκει κάποιες πολύ συγκεκριμένες ενδείξεις.

Αποτελέσματα της αντιμετώπισης της βραδυκαρδίας με βηματοδότη
Οι βηματοδότες αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά μια επιβράδυνση του καρδιακού ρυθμού, ειδικά όταν ένας ασυνήθιστα αργός καρδιακός ρυθμός είναι μόνιμος ή αναμένεται να συμβεί πολλές φορές.

Κίνδυνοι
Αφού εμφυτευτεί μόνιμα ο βηματοδότης, ο ασθενής θα χρειαστεί να αποφεύγει ορισμένες δραστηριότητες ή καταστάσεις που μπορεί να διακόψουν τα σήματα που αποστέλλονται από το βηματοδότη στην καρδιά. Ο γιατρός θα δώσει συγκεκριμένες οδηγίες σχετικά με τις προφυλάξεις που πρέπει να τηρηθούν.

Οι κίνδυνοι από τη εμφύτευση βηματοδότη περιλαμβάνουν:

• Παρακέντηση της καρδιάς.
• Μόλυνση.
• Θρόμβοι αίματος.
• Αιμορραγία.
• Αναπνευστικά προβλήματα.
• Ανωμαλίες στον καρδιακό ρυθμό.
• Δυσλειτουργία βηματοδότη (θραύση σύρματος, δυσλειτουργία συστήματος ανίχνευσης προβλημάτων).

Περισσότερες πληροφορίες
Σε σπάνιες περιπτώσεις, οι άνθρωποι αισθάνονται πίεση στο λαιμό, φούσκωμα στο στήθος, ή ζαλάδα όταν ο βηματοδότης στέλνει ερεθίσματα στη καρδιά. Ο γιατρός θα ενημερώσει πλήρως τον ασθενή σχετικά με τις παρενέργειες της εμφύτευσης βηματοδότη.

Οι μεταβαλλόμενου ρυθμού βηματοδότες είναι η ιδανική επιλογή για δραστήριους ανθρώπους. Οι βηματοδότες αυτού του είδους αναπαράγουν πιστά φυσικούς ρυθμούς της καρδιάς και είναι σε θέση να αυξήσουν τον καρδιακό ρυθμό σε συνάρτηση με τη σωματική δραστηριότητα. Ο γιατρός μπορεί να αποφασίσει για το πόσο γρήγορα ο βηματοδότης θα ανταποκρίνεται και για το πόσο γρήγορα ο ρυθμός της καρδιάς θα επιστρέφει σε ρυθμούς ηρεμίας.

Ισχυρά ηλεκτρικά ή μαγνητικά πεδία μπορεί να επηρεάσουν το βηματοδότη. Ο συνήθης οικιακό εξοπλισμός μπορεί να χρησιμοποιηθεί με ασφάλεια, όπως επίσης και ο συνήθης εξοπλισμός γραφείου. Όμως Θα πρέπει να αποφεύγονται εντελώς οι ηλεκτρικές συσκευές βαρέως τύπου και ο βιομηχανικός εξοπλισμός. Εστίες ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας όπως τα κινητά τηλέφωνα θα πρέπει να κρατούνται σε κάποια απόσταση.

Οι ασθενείς με βηματοδότη, δεν είναι σε θέση να εξεταστούν με μαγνητική τομογραφία (MRI).